symbiocene

Het symbioceen staat voor samenwerking tussen levende wezens en aardse systemen; en vestigt aandacht op het ecosysteem waar we deel van uitmaken.

Het betekent: herontdekken dat we met ons lichaam en onze psyche onlosmakelijk verbonden zijn met wat ons omringt. Op weg naar het symbioceen moeten we met nieuwe ogen leren kijken naar de verhalen die dominant zijn in ons leven, en ruimte creëren voor het alternatieve verhaal van die nieuwe tijdperk.

waar: meubelfabriek, gent
wie: meer-dan-menselijke stemmen
wat: een queeste, een zoektocht naar 'respons'

Fase 1: deep listening / deep mapping

Fase 5: regenerating

Identificeren van spanningsvelden, zaken die opvallen,
ontroeren.

Reageren door een positie of rol te kiezen.
Benoeming van de queeste.

Ontmoeting met de site.
Ontmoeting met mezelf.

De oogst van wat gezaaid werd.
Wat neem je mee in je toekomstige praktijk?

Vanuit de gekozen positie reiken uit naar anderen.
Festival Openbare Werken van 404.

11.02 1°C (gevoel -5 °C), zonsopkomst 07:05, zonsondergang 17:55

wit.sneeuw.
maar ook rood.rode tenen.
en rode vingers.
stil.en koud.

24.02 11°C, zonsopkomst 07:37, zonsondergang 18:18

er is niemand.
enkel 2 dikke kraaien en een duif.
een lichte bries. best warm.
dat hoor je aan de vogels die fluiten.

25.02 11°C, zonsopkomst 07:35, zonsondergang 18:20

mijn hoofd zit vol.
ik ben er maar net op tijd. snelsnel. drukdruk.
en toch geniet ik. van het hier zijn.

27.02 7°C, zonsopkomst 07:31, zonsondergang 18:24

de merels hebben het grote open vlak voor hen.
ze dansen. ze performen.
de muur als hun podium. met een enige toeschouwer.

04.03 4°C, zonsopkomst 07:20, zonsondergang 18:32

lichte vorst op het gras.
de zon komt langzaam op. de vogels worden luider.
ik heb het koud. de lucht is helder. blauw.
de vogels zingen alsof het zomer is.

10.03 10°C, zonsopkomst 07:07, zonsondergang 18:43

donker.
1 lampje brand onder het hellende dak.
geen vogels.
enkel sirenes en geluiden van scooters.

11.03 8°C, zonsopkomst 07:05, zonsondergang 18:44

elke boom. elke plant.
neem zijn eigen tijd. om te bloeien.
de wind waait. kil.
maar het maakt me levend.

25.03 15°C, zonsopkomst 06:33, zonsondergang 19:08

bijen en hommels. een eerste gezoem.
en ook, en eerst ijscrème car.
alsof ze hand in hand gaan.

30.03 16°C, zonsopkomst 07:22, zonsondergang 20:16

de muur weerkaatst geluiden.
verliefde vogels op de tak.
bomen worden groener. bloesems.
zomertijd.

24.04 20°C, zonsopkomst 06:23, zonsondergang 20:53

ik lijk op een andere plaats te zijn.
alles is groen.
de wind klinkt anders. door de vele bladeren.
de schaduw speelt.
de natuur keert terug, elke keer.

29.04 23°C, zonsopkomst 06:13, zonsondergang 21:02

de natuur doet stevig verder.
ze straalt. ze zoemt. ze bloeit.
een verademing om hier te zijn.
de winter is vergeten.

06.05 15°C, zonsopkomst 06:00, zonsondergang 21:12

blote voeten in het gras.
fris. kietelend. onwennig.
huid op huid. leven op leven.

16.05 20°C, zonsopkomst 05:44, zonsondergang 21:29

het voelt vreemd.
kunstmatig. om iets toe te voegen.
is deze stoel wel de juiste manier.

18.05 12°C, zonsopkomst 05:41, zonsondergang 21:23

een event. zonder mensen.
zoals een natuur. zonder dieren. zonder planten.
verloren energie. voor wat.

20.05 23°C, zonsopkomst 05:38, zonsondergang 21:35

een afbraak.
van wat was. fysiek.
maar niet wat is.
in gedachten.

Mijn queeste begon met een muur.

Een fysieke muur in een park — ruw, tastbaar, begrenzend.
Maar ook een innerlijke muur, die ik stukje bij beetje ben beginnen aftasten.

Ik ben deze muur niet te lijf gegaan met oplossingen of ontwerpen, maar met stilte, met tijd, met aanwezigheid. Een oefening in 'Deep Listening', waarin ik mijn gebruikelijke reflexen als architect bewust opzij probeerde te zetten.

Deep Listening betekende voor mij: vertragen. Echt zijn op de plek, in plaats van er meteen iets mee te willen doen. Dat is iets wat tegen mijn natuur ingaat — ik wil vooruit, ik wil creëren. Maar net door niets te doen, ben ik beginnen voelen. Wat zegt de plek als je stopt met spreken? Als je stopt met ontwerpen? Wat zegt de muur als je hem aankijkt zonder plan?

In die vertraging kwam een zekere troebelheid boven. Gedachten als sneeuw: veel, vluchtig, tastbaar maar ongrijpbaar. Ik probeerde mijn hoofd stil te krijgen, en plaatste er denkbeeldig een stoel in — een stoel om op te zitten en te wachten. In die stilte kwam er ruimte voor reflectie. Niet voor antwoorden, maar voor nieuwe vragen. En dat was precies wat ik nodig had. Deep Listening was niet het begin van een oplossing, maar van een ontwarring.

Van daaruit begon Deep Mapping. Niet als het in kaart brengen van de site op een klassieke manier, maar als een proces van verbinden. Hoe staat de muur in verhouding tot de natuur, de seizoenen, de mens? Hoe verhoud ik mij tot deze plek — als passant, als architect, als observator? Aan de hand van video opnames leerde ik de plek kennen.

De plek liet zich niet zomaar lezen. Alles voelde gefragmenteerd: hokjes, functies, regeltjes. De natuur kreeg net genoeg ruimte om getolereerd te worden, maar niet genoeg om echt te bestaan. En toch… zit er potentieel.

Ik stelde vragen zonder ze te willen oplossen: Hoe ontwerp je voor een plek die in constante verandering is? Wat betekent natuur in een stedelijke context? Hoe kun je ontwerpen zonder op te lossen?

De fase van Resonating kwam wanneer ik begon aan te voelen dat ik niet enkel luisterde naar de plek, maar dat de plek ook iets in mij losmaakte. Mijn eigen rol als architect begon te verschuiven. Ik was niet langer de probleemoplosser, maar een passant, een luisteraar, iemand die de plek haar eigen verhaal wilde laten vertellen. Ik voelde een innerlijke beweging — een roep om los te laten, om mijn ego te parkeren, en om in dialoog te treden met meer dan de mens: met bomen, met vogels, met tijd.

Dat leidde me naar Responding — niet als actie, maar als antwoord. Een voorzichtig, open antwoord. Geen projectplan, geen 'oplossing', maar een zoektocht naar hoe vorm te geven aan een gevoel, hoe een ervaring vertaald kan worden zonder haar op te sluiten. Ik begon opnames te monteren, gerichte beelden te verzamelen, de dialoog tastbaar te maken. Niet om te zeggen: "kijk wat ik heb gemaakt", maar om te vragen: "hoor jij dit ook?" "voel je dit ook?" "zie je dit ook?"

KENNISMAKING

de ellende van sneeuw zorgt voor een verbondenheid. gedeeld leed verbindt.
de koude laat mijn gedachten stilvallen. voeling met de omgeving ontbreekt.
door de sneeuw geeft ze niet veel info prijs.
ik stel me open, en kan genieten van de interacties. ik voel geen buffer, ik voel energie, ik lach. er is geen beladenheid of druk. want er is sneeuw.

ik dwing me tot reflectie. het is iets wat ik zelden of nooit doe. ik ga verder, altijd vooruit. sta zelden stil. er is zoveel te doen. mijn hoofd zit vol - of mijn hoofd is leeg. er bestaat niets tussenin. ik hou van die dikke witte laag sneeuw die even alles stillegt.

er beweegt vanalles, maar ik krijg nergens grip op. de gedachten zijn vluchtig en troebel, ik voel ze maar begrijp ze niet altijd. ik mis een intelligentie om ze te vangen en te ordenen. het maakt me onrustig. en daarom laat ik de sneeuw graag toe en laat ik ze zelden dooien. het maakt me rationeel.

ik moet mijn best doen om niet meteen naar resultaten te streven. ik probeer het papier wit te laten, ik probeer te focussen op het proces. reflectie, in plaats van resultaat.
in de leegte kriebelen gedachtes boven mijn oren. een zwaarte van bovenaf wil resultaat. en creëert rusteloosheid, wil niet stilstaan maar wil vooruit. het kriebelt.
het roept onhoorbaar - het antwoord is eenvoudig: geef antwoorden op dit vraagstuk, los de queeste op, geef esthetisch weer. KLAAR.

in mijn hoofd plaats ik een stoel. ik moet er op zitten. en wachten.
adem in. adem uit. ik dwing mezelf op die stoel te zitten. niets te doen.
maar zelfs van op mijn stoel wil ik betekenis geven aan elke ontmoeting en richting geven aan de komende weken. ik grijp naar concepten, want die geven me sturing, rust en zelfvoldoening. ik hou van de resultaten die ze me geven.

dit is net een kans om langer op een site te verblijven - zonder dat er gevraagd wordt naar oplossingen. maar voor mij is het een opgave, een oefening om in het NU te denken en niet vooruit te kijken.

---
intermezzo
hoe kan je een site leren kennen als je er niet eens alle seizoen beleefd hebt? ontwerp je anders als je een site in de winter bezocht hebt t.o.v. de zomer? hoe verzamel je info over een site over 4 seizoenen? hoe ga je van een momentopname naar een jaaropname? kan AI ons hiermee helpen? kan een beeld van de winter omgezet worden naar een beeld in de zomer?  wat is onze relatie tot de zon? in de zomer afgeschermd, in de winter welkom. hoe hard zie, hoor en ruik je de seizoenen?
---

KUNSTMATIG

de plek voelt bevreemdend aan - uit proportie, besloten, gevangen.
de hand van de mens is zeer hard aanwezig. elke handeling is zichtbaar.
de mens stipt hokjes af om te voldoen aan 'groen'.
hoe gaat de natuur om met deze menselijke handelingen. ze krijgt enkel een kooi.

hoeveel tijd hebben de 'experts' die de site vormgeven doorgebracht op deze site?
hoeveel recht hebben zij van spreken?

---
intermezzo
wat zeggen 12 bezoeken op 12 weken tijd je over een site?
wat zeggen 12 bezoeken op 12 weken tijd over jezelf?
wil de site iets van mij? of wil ik iets van de site?
---

FRAGMENTATIE

uit elke hoek hoor je vogels, maar geen mens die naar ze luistert.
uit de stad hoor je een wolk van rijdende auto's. een zoemend geluid.
met af en toe een sirene. de stad en zijn geluiden. snelsnelsnelsnelsnel fluistert ze.
dit voelt niet aan als in de natuur zitten. ik voel een poging tot, maar zelfs de vogels trappen er niet in.

alles voelt gefragmenteerd: hier mag je lopen, hier mag het water samenkomen, hier mag je zitten, hier mag je wandelen, hier mag je spelen, hier mag je parkeren, hier mag je sporten. En daartussen staan enkele verdwaalde bomen.

---
intermezzo
een mens. met een hond. met een gsm. even de 'natuur' in. snel na het werk de hond buitenlaten, hopen dat deze snel z'n behoefte doet. een rondje van het park. eerder een noodzaak dan een deugd. het park doet dienst als toilet.
- goed om te weten als je hier in de zomer je picque nicque plant.

de zon tekent zich af op de gevel naast de inkom. als een soort verwelkoming.
de kleur is warmgeel en doet denken aan zomerse aperitieven en warme avonden.
zouden mensen hier zitten in de zomer? zullen hier schaterlachen weerklinken van vriendengroepen? moeilijk in te beelden nu. ik zie enkel een toilet voor honden en een parking voor auto's.
---

er werd gezocht naar oplossingen die 'goed zijn voor iedereen', wat leidt tot fragmentatie. ook bij participatief onderzoek is het moeilijk om besluiten te trekken. veel meningen, veel verschillende behoeftes. en dan hebben we het vaak enkel over de stem van de mens, een stem die erg beperkt is en bestaat uit veel tegengesteldheden.
de mens is ook natuur, maar is zijn natuur wat kwijt.

---
intermezzo
de natuur heeft geen grenzen, geen paden. wat de mens niet meer wil, neemt de natuur over.
daar heeft de mens het moeilijk mee. wat als we de natuur zijn zin laten doen op dit stuk grond? terug wild laten zijn. wat zou er gebeuren? zouden de mensen hier mee om kunnen?

de natuur zelf heeft tijd nodig. de bomen die er nu staan betekenen niets.
binnen 50 jaar is dit een heel ander verhaal. er is geduld nodig. en laat dat nu net een grote moeilijkheid zijn. wat doe je in tussentijd?
---

TEGENGESTELDHEDEN

hoe vol mijn hoofd ook zit, ik probeer mijn hoofd vrij te maken voor deze site, voor dit onderzoek. ik activeer mijn creativiteit en probeer los te zijn, wild te zijn. zoals ook de natuur hoort te zijn. ik probeerde te schilderen, maar voel me er erg oncomfortabel bij. het loslaten van resultaten dat niet aan mijn verwachtingen voldoen. maar het zorgt er voor dat ik nadenk, er mee bezig ben en er graag aan werk. het was een eerste push die ik nodig had, een soort push om er tijd voor te maken.

ik blijf wat vasthangen op het kunstmatige van de site. ik zie nog niet veel aantrekkelijk. eerder iets vergaan, wanorde die niet lijkt te werken. de site straalt gedachtes uit: 'wat nu weer', 'welk volgend project gaan ze hier nu op loslaten'. de site is vol en leeg tegelijk. orde en wanorde. zoals mijn hoofd. het is iets waar ik normaal graag in vertoef, maar niet hier. hier wil ik niet blijven, ik voel me ongemakkelijk en wil de situatie oplossen. aangenamer maken.

de fabriek was er eerst, dan pas de huizen. nu willen de vele mensen van de huizen meer.
ook al zijn ze er maar tijdelijk. de buurt is constant in evolutie. om de 10 jaar is er een grote verandering. mensen die er langer wonen worden wat moedeloos. brengt deze plek echt mensen samen? waar tak ik op in? in welke fase zitten we nu? welk erfgoed is belangrijk?

---
intermezzo
waarom kunstmatig groen aanleggen - werkt dit? wat probeer je dan na te doen? moeten we dan niet net overdrijven/iets anders proberen zijn? wat wil de mens? wat wil de vogel? wat wil de bodem? wat is natuur voor mij? wat is natuur voor 'more than human'? kan een park een zee worden? kan een park een woud worden?

ik hou van water. van wijdse zichten. maar dit soort groen in de stad om te 'gebruiken' doet me niet veel. dat is voor mij geen echte natuur. eerder een groen tapijt. waar ik wel van hou is de frisheid die de natuur brengt. door zijn vochtige gronden. en van bomen die schaduw brengen. van vogels die fluiten. ik richt mijn blik omhoog.
---

VAN REFLECTIE NAAR VORM

ik heb moeite met het in mijn hoofd bezig blijven. ik heb lang nog niet voldoende geobserveerd, maar het is tijd om vormelijker te gaan werken.
ik reflecteer verder met mijn handen. mijn handen zijn mijn intuïtie, die dingen doen die mijn hoofd vaak niet kan volgen. ik begin enkele beelden te monteren. en ga op zoek naar de dialoog, de dialoog tussen mens, muur, natuur. mijn gedachten blijven troebel.
maar het voelt goed om er mee bezig te zijn, het geeft me wat meer richting om verdere stappen te zetten en wat dieper te gaan.

---
intermezzo
hoe wil ik dit verhaal delen met anderen zonder dit te veel vanuit het perspectief van de mens te bekijken. of kan dit niet anders aangezien ik een mens ben?
ik denk al snel aan een installatie. maar is dat dan weer niet te veel ik/de mens die iets wil duidelijk maken? neem ik het dan weer over van de natuur?
ik wou een film maken en tonen, maar neem een stap terug. waarom een film tonen als het festival zelf doorgaat op de site. het beeld is er - in realiteit. mijn drang naar esthetiek blijft groot. je boodschap kan nog zo goed zijn, als je ze niet kan overbrengen gaat iedereen er voorbij lopen. hoe trek je aandacht op zo'n druk bezet event als openbare werken. hoe laat je de natuur letterlijk roepen? en wie krijgt/geef je het podium?
---

een persoonlijke worsteling met controle en resultaatgerichtheid, een observatie van een gefragmenteerde stedelijke ruimte, en de existentiële vraag naar wat natuur eigenlijk nog mag zijn in een door mensen getemde omgeving.

een pleidooi voor de natuur om zichzelf te zijn – traag, wild, onsamenhangend – en voor de mens om dat ook te mogen zijn. een pleidooi voor een ontwerppraktijk die durft te wachten, te luisteren, en af en toe gewoon niets doet. de wilde natuur als spiegel van geduld en tijd.

---

gedachten in woorden

gedachten in beelden

Mijn queeste is nog niet klaar. Maar ik voel een verschuiving: van weten naar voelen, van plannen naar luisteren, van resultaat naar proces. De muur is niet enkel een begrenzing, maar ook een uitnodiging. Om de relatie tussen mens, natuur en ruimte te herdenken. Om esthetiek niet te zien als een verpakking, maar als een uitnodiging tot betrokkenheid.

Deze queeste gaat niet over een park. Ze gaat over hoe ik wil zijn als maker. Als mens.
En hoe ik wil leren zijn op een plek, in plaats van haar meteen naar mijn hand te zetten.

Ik nodig mensen uit om mee te vertragen, tijd te nemen om te ervaren. Ik richt hun blik naar de muur en geef de natuur een stem.

De installatie vormt een uitnodiging tot vertraging. Een hulpmiddel om te kijken, te luisteren, te voelen — niet om iets te doen, maar om gewoon te zijn.

Centraal staat een uitvergrote strandstoel - of meerdere. Niet bedoeld om in te liggen, maar om rechtop in te staan. Onder een lichte hoek geplaatst, zodat je blik bewust wordt gericht: naar de muur, de bomen, de lucht. De stoel kantelt je perspectief — letterlijk en figuurlijk.

Het is geen comfortabele stoel. Dat is bewust. Je wordt net uitgenodigd om niet te gaan zitten, maar om aanwezig te zijn. Om de activiteit van het kijken en voelen opnieuw te leren — zonder afleiding, zonder doel.

Via een drukknop activeer je een stem(/stemmen). Fragmenten van observatie en reflectie. Een koptelefoon versterkt deze ervaring, maakt haar intiemer, persoonlijker. Je hoort niet alleen wat ik gehoord heb — je hoort wat de plek zou kunnen zeggen, als we echt leren luisteren.

Alles aan deze installatie is een kader: de stoel, de hoek, het geluid. Maar geen kader om te beperken, om af te bakenen — wél om te focussen. Zoals mijn camera dat deed tijdens het proces van Deep Listening en Deep Mapping.

De muur wordt hier niet opgelost of weggewerkt. Integendeel. Ze blijft staan, als aanwezigheid, als grens én als spiegel. En jij, als bezoeker, wordt uitgenodigd om even stil te staan. Om te luisteren. Te kijken. Niet om te begrijpen of te beoordelen, maar om te ervaren.

Deze installatie is geen eindpunt, geen antwoord.
Het is een pauze. Een ruimte om te voelen wat vaak ongevoeld blijft.

een pleidooi voor
(un)tamed nature.

een pleidooi voor
wildheid – om ruimte te geven aan wat niet in hokjes past
verstilling – om te horen wat anders onhoorbaar blijft
overgave – aan het ritme van seizoenen en niet-weten
verwondering – omdat zien soms belangrijker is dan begrijpen

vervolg - film breedbeeld, super8

3 min. analoge film waarbij installatie in beeld gebracht wordt.

1. beeld op muur met stoel voor. doek over muur. man gaat in stoel zitten.
2. doek valt. muur wordt zichtbaar. blik van man op muur, observaties(zoom). man in stoel.
3. armen van man beginnen te bewegen. wordt wild. wild zoals de natuur.
4. man gaat terug zitten. alsof er niets gebeurd is.
5. man verlaat park.

voice over - stem natuur. (of overbodig?). een voice over maakt het voor de mens behapbaarder om te begrijpen, minder vreemd. maar misschien is dat vreemde net goed.
geluid: natuurgeluiden
man: kostuum + aktetas (stijf)

Openbare werken installatie

slow me down.

an invitation to slow down
and be present
not to do
not to understand

lean, look, listen.

this chair invites stillness-
to look, to listen, to simply be.
a gentle tilt directs your gaze-
not towards the park, but towards the wall.
a boundary, a presence.
perhaps even a mirror.
a moment to notice what often goes unseen and unheard-
and to feel what might emerge in that stillness.
no goal, no instruction.
just a moment to be without having to become.

(hoe) wil ik hier verder mee?

wil ik deze stoel nog op andere plaatsen zetten?
welk effect heeft dit op iemand die niet dit hele proces doorlopen heeft?

nog veel vragen. maar ook geen druk om hier iets mee te doen.

als persoon en in mijn werk heeft deze queeste me veel bijgebracht.
ik vertraag. ik luister. ik geef tijd.
net als de natuur, probeer ik gewoon aanwezig te zijn.

een blijvend proces. een blijvend zoeken.